Toprağa Can Ekme
Toprağa can ekenler... Kimler bunlar? "Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır; / Toprak, eğer uğrunda ölen varsa vatandır." diyenler.
Şehitleri toprağa düşüren, "İslâmcı" tesmiye edilen, hadi kendimi tutayım, "güruh" demeyeyim, grupların, anlayacağı dilden söyleyeyim: "Hubbu'l-vatan mine'l-îmân" inancıdır.
"Toprağa Can Ekenler" S. Burhanettin Kapusuzoğlu'nun kitabının adıdır. Nice zamandır masamın üzerinde iki kitabı duruyor... Diğeri "Dem Bu Demdir-Bozokname-Yozgat'a Güzelleme".
Biliyorsunuz Bozok, Yozgat'ın kurulduğu alana denilir. Oğuzlar iki ana damara ayrılır: Bozoklar ve Üçoklar...
Yozgat... Hızır bir çobana uğramış, çok acıkmış, çoban sürüsünden sağdığı sütü Hızır'a ikram etmiş, Hızır kana kana içtikten sonra çobana dua etmiş: "Yozuna yoz katılsın!" Yoz koyun sürüsü... Hızır bu... Duası kabul olunacaktır! Çobanın sürüsü çoğalmış. Yoz-kat= Yozgat olmuş, derler. Ta ortaokulda, yanlış hatırlamıyorsam, Hayat Tarih Mecmuası'nda böyle okumuştum. Tabiî bu işin efsanesi... Gerçeği, Yozgat'ın da Bozokların bir aşireti olması... Bir ara Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak'a sormuştum. Yozgat tarihi yazıyordu, bilmiyorum ne oldu, "Başka yerlerde de Yozgat var." demişti.
Bizim zamanında yapamadığımızı S. Burhanettin Kapusuzoğlu yaptı. Yozgat'ı karış karış dolaştı. Seferberlikten, İstiklâl Savaşı'ndan kalan gazilerle görüştü. Hayatta olmayanların yakınlarından bilgi aldı. Onların hikâyelerini derledi. 176 sayfalık "Toprağa Can Ekenler" böyle ortaya çıktı.
Keşke biz lise yıllarında bunu düşünseydik. Daha çok kişiye ulaşırdık. Hâlbuki biz o dönemde de faaldik. Kim nereden başlarsa, kim nereden eksiği tamamlarsa ülkemin faydasınadır. S. Burhanettin Kapusuzoğlu'u kutluyorum. Geleceğe bir tarih bırakıyor.
Yozgat'ta Çapanoğlu İsyanı'nı bastıran Çerkes Ethem'dir. Herkes Çerkes Ethem'in Millî Mücadele'yi sekteye uğratacak bir isyanı bastırdığı üzerinde durur ki, haklıdırlar da... Bir de isyanı bastırmanın öteki yüzü var: Ethem'in Yozgat'taki astığım astık kestiğim kestik tavrı... Yozgat'ta Millî Mücadele'nin önemli isimlerinden Nâzım Kafaoğlu'nun Ethem'le karşılaşmasını ve aralarında muhavereyi verir B. Kapusuzoğlu... Nâzım Kafaoğlu'nun, Ethem için söylediği bir cümlesini aktaracağım: "(Ethem) Yozgat'tan yükünü tuttu, gitti ve isyan etti!" (s. 54). Bu sözün altını doldurmanız çok kolay! Biliyorsunuz, Ethem, Mustafa Kemal'e kafa tuttu, sonra Yunan ordusuna sığındı.
13 yıl askerlik eden Yozgatlı Hüznî Baba'nın şu dörtlüğü, seferberlik yıllarına göndermedir: "Sermayem gam benim metaım feryat / Hüznî gurbet elde hâlim pek berbat / Vatan-ı aslîmiz o güzel Yozgat / Acep bir gün uğrar m'ola yolumuz".
Yıllarca memleketine gelemiyorsun; cepheden cepheye koşuyorsun, öldün mü, sağ mısın bilen yok... Belki evde bıraktığın hanım, umudunu kesmiş, bir başkasıyla evlendirilmiştir. Belki kundaktaki çocuğun gıdasızlıktan göçüp gitmiştir. Hikâyelere sığmayacak kadar çok acı yıllar...
Bozokname'de Yozgat'ın tarihi, sanatı, folklorü, edebiyatı, ünlü kişileri iç içe veriliyor. Farklı bir çalışma.